نقوش فرش ایران (قسمت ۳) طرحهای اقتباسی و افشان و واگیره ‌‌‌ای

گروه 4-طرحهای اقتباسی

گفته می‌شود اغلب طرحهای این گروه شباهت زیادی با طرحهای فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه و حتی سایر کشورها دارد و به همین دلیل آنها را اقتباسی می‌نامند مانند طرحهای معروف به قفقازی و گوبلنی .

نقوش اقتباسی

همراه با این نام معمولاً دو گروه از طرحهای فرش مورد نظر بوده است . 1-نقوش قالیهای قفقا زو ترکیه 2-برخی از نقوش گلفرنگ (گوبلنی) . همانگونه که متعاقباً در مباحث بعدی خواهید دید و مقداری هم در مبحث تاریخ فرش به آن پرداخته شد ، به دلایل متعدد فرشهای قفقاز ترکیه کاملاً متأثر از قالیبافی ایران است و لذا نقوش آنها نیز همگی دارای ریشه‌ای ایرانی هستند لذا اطلاق نام نقوش اقتباسی به طرحهای قالیهای مناطق مرزی ایران به ویژه شمال غرب ایران (خاصه اردبیل) اساساً جنبه علمی ندارد . در این میان تنها آن دسته از نقوش که از آثار و هنرهای سایر کشورها به فرش ایران منتقل شده‌اند در ذیل عنوان اقتباسی قرار می‌گیرند . لذا احتمالاً نقوش گل فرنگ یا گوبلنی تنها نقوش اقتباسی فرش ایران می‌باشند .

گروه 5-طرحهای افشان

در این طرح کلیه‌بندها و نگاره‌های فرش پیوستگی و ارتباط کاملی دارند . به نحوی که به نظر می‌رسد نقاش از هنگام شروع طرح پایان آن قلم از کاغذ برنداشته و یک ارتباط مداوم بین قسمتهای مختلف نقش به وجود آورده . به عبارت ساده‌تر همان‌گونه که از نام نقوش این گروه پیداست . تمامی گل و برگها و بندهای موجود در طرح ، در متن فرش پراکنده و افشان شده‌اند . طرحهای افشان اصولاً به گونه‌ای طراحی می‌شوند که هیچ یک از گل و برگها قرینه نداشته و اصول قرینه نگاری در آن وجود ندارد . انواع مختلف طرحهای افشان عبارتند از :

افشان دسته گلی ، افشان حیوان‌دار ، افشان ختایی و ….

گروه 6-طرحهای واگیره ‌‌‌‌‌(بندی)

طرح اصلی آن به گونه‌ای است که سرتاسر فرش هم از جهت طول و هم از جهت عرض به قطعات منظم تقسیم شده و هر قسمت توسط خطوط و یا بندهایی به قسمت همجوار می‌پیوندد و به این ترتیب از به هم پیوستن این قسمتها و بندهای آنها کل طرح به وجود می‌آید . طرحهای اصلی این گروه عبارتند از : بندی اسلیمی ، بندی خشتی ، بندی ترنجدار ، بندی شیر و شکری ، بندی شاخه گوزنی ، بندی دسته گلی ، بندی میناخانی و …

نوشته شده توسط

اسماعیل احتمالی