اولین رنگزاهای حیوانی (قسمت دوم )

رنگزاهای حیوانی در عهد باستان:


1- صدف ارغوانی :

رنگ ارغوانی در عهد باستان عمدتاً از گونه صدف بدست می آید. تکه هایی از لباس ارغوانی که از حفاری های یک آرامگاه یونانی بدست آمده، گواهی بر قدمت این رنگ است. فینیقیّه و پایتخت آن شهر تیر به عنوان مرکزی برای تهیه فام ارغوانی از دو نوع صدف موجود در دریای مدیترانه شناخته شده است هر دو نوع، صدفی مارپیچ با دهانه ای بزرگ داشتند و ماده رنگی از غده ای مجاور حفره تنفسی آنها ترشح می شد. فام حاصل از ثبات و شفافیت خاصی برخوردار بود. اما خیلی گران تمام می شد. فینیقیها که استاد کشتی سازی ، دریانوردی زمان خود بودند تمام سو احلی را که در دسترس داشتن برای یافتن این صدفها جستجو می کردند. هر جا که مقدار زیادی از آن را می یافتند در آنجا مرکز تجارت و رنگرزی برپا می کردند چون بازار رنگ ارغوانی داغ بود، اغلب ا عسل و نوعی گل سنگ که برروی صخره های نزدیک دریا میرویید، برای رقیق کردن آن استفاده می شد. اگر چه این صدفها در سواحل دریای مدیترانه وجود دارند اما در اقیانوس هند و سواحل آمریکای جنوبی نیز یافت می شود.

یک روش استخراج رنگزای ارغوانی به شرح ذیل توسط پلینی تاریخ نگار رومی بیان شده است که بدین شرح است . ابتدا غده داخل صدف را بیرون آورده و آنرا به مدت چندین روز در یک محلول نمک غلیظ قرار می دهند. کلاف نخ دندانه داده نشده را به مدت چند ساعت در دفعات مختلف در محلول این رنگزا قرار می دهند. هنگامی که نخ در معرض نور قرار می گیرد رنگ آن ظاهر می شود. امروزه استفاده از صدف ارغوانی به عنوان رنگزا هنوز در نواحی ساحلی اوکساکا در مکزیک پا بر جا باقیمانده است . در زمانهای مشخصی از سال صخره ها ی سواحل دریا با این جانوران نرم تن پوشیده میشوند که این صدفها یک به یک جمع آوری شده و به آرامی فشرده می شوند تا محلول رنگزا تهیه گردد. این محلول ابتدا بی رنگ است اما فام ارغوانی هنگامیکه الیاف در معرض نور قرار می گیرند ظاهر می گردد.

سپس صدفها دوباره به صخره ها برگردانده می شوند تا دوباره غده رنگی بسازند. گفته می شود هزاران صدف مورد نیاز است تا یک کلاف نخ با این صدفها رنگرزی گردد لذا این رنگزا بسیار گران و دارای ارزش بوده است.

سابقه تاریخی تثبیت رنگ ارغوانی به عنوان نشانه تشخّص حداقل به هزاره دوم قبل از میلاد باز می گردد استفاده از این رنگ به عنوان نشانه موقعیت اجتماعی اشخاص تا پایان دوره امپراطوری بیزانس دوام آورد اما در تمام دوره امپراطوری رم باستان این رنگ رایج بود.آنگاه بدلیل رابطه اش با امپراطور به رنگ ((امپراطوری » یا « سلطنتی » معروف شد. بیشتر امپراطوران روم شخصاً برای تولید رنگ ارغوانی قانون وضع کرده بودند.کوشش هایی همچون مجازات مرگ برای استفاده یا فروش رنگ ارغوانی انجام می گرفت.

رنگ ارغوانی صدفی بهای بسیار گزافی داشت زیرا برای تولید مقدار کمی از این رنگ به تعداد بیشماری صدف نیاز بود به طوری که از محتویات 12000 صدف فقط حدود 5/1 ماده رنگزا بدست می آید. مطلوبیت این رنگزا برای مردم احتمالاً بیش از هر چیز به خاطر تشخّص آن بوده است.تشخّصی که بیشتر به علت بهای گزاف این ماده بود.

ویترویس در قرن اول پیش از میلاد این نظریه را ارائه داد که رنگ حاصل از صدفهای آبهای سرد ته رنگ آبی دارند در حالیکه رنگ حاصل از صدفهای آب گرم ته رنگ بنفش یا قرمز دارند.فام ارغوانی حاصله از صدفها از لحاظ ساختار شیمیایی از مشخصات ایندیگوتین هستند. ترکیبات موجود در صدف ارغوانی دی برمو ایندیگوتین و مقدار کمی دی برمو ایندیروبین می باشند.