اولین رنگزاهای حیوانی (قسمت اول )

اولین رنگزاهای حیوانی



در این مقاله ابتدا طبقه بندی رنگزا های طبیعی بر مبنای روش کاربرد شان بیان گردیده است . سپس اولین رنگزا های طبیعی مورد استفاده با منشاء حیوانی بررسی گردیده اند دو رنگزای حیوانی که دارای اهمیت تاریخی می باشند ، صدف ارغوانی و رنگزای کرمس هستند. در این مقاله ، دو رنگزای فوق معرفی و بررسی گردیده اند.


کلمات کلیدی :

رنگزا ، صدف ارغوانی ، کرمس

مقدمه :

رنگرزی با مواد طبیعی هنری است که از قرون و اعصار گذشته به یاد گار مانده است حتی می توان گفت که هنری از دوران ماقبل تاریخ است. بخش بزرگی از اطلاعات مربوط به رنگزاهای طبیعی مورد استفاده در دوران باستان از آثار دو نفر که در قرن اول میلادی زندگی می کردند، بدست آمده است. یکی از این افراد، دیوس کوریدس، فیزیکدان یونانی و دیگری پلینی، طبیعی دان رومی است. رنگزاهای طبیعی مورد استفاده در دوران باستان را می توان بر مبنای منشاء به دو دسته

رنگزاهای حیوانی و رنگزاهای گیاهی تقسیم بندی نمود.


دیوس کوریدس رنگزاهای گیاهی، دوران باستان را

بدین ترتیب شرح می دهد. روناس برای فام قرمز، زعفران و اسپرک برای فام زرد و سرانجام وسمه برای فام آبی مورد استفاده قرار می گرفت. رنگزاهای حیوانی مورد استفاده در عهد باستان صدف ارغوانی و رنگزای کرمس می باشند. در این مقاله به بررسی رنگزاها ی حیوانی مورد استفاده در دوران باستان پرداخته می شود.

طبقه بندی رنگزاهای طبیعی بر مبنای روش کاربرد:


۱- رنگزاهای سابستنتیو (تانن دار)

این رنگزاها ساده ترین نوع رنگزاها از لحاظ کاربرد هستند ، زیرا این رنگزاها بدون استفاده از مواد کمکی جذب الیاف شده و بر روی الیاف تثبیت می شوند. رنگزاهای فوق اغلب دارای مقدار زیادی تانن می باشند مانند: پوست گردو، پوست انار، سماق و غیره. این رنگزاها شاید اولین نوع از رنگزاهای طبیعی بودند که مورد استفاده قرار گرفتند، زیرا این مواد در تهیه چرم از پوست خام و گندزدایی پوست خام بکار می رفتند، و از طرفی گیاهان رنگزاهای فوق در دسترس انسان قرار داشتند.

 

2- رنگزاهای دندانه ای:

رنگزاهای این گروه را  adjective یا  fugitive  می نامند. که به دلیل عدم تمایل یا تمایل کم این رنگزاها به الیاف می باشند. لذا جهت جذب وتثبیت روی الیاف نیاز به دندانه دارند. اکثر رنگزاهای طبیعی در این گروه جای دارند. رنگزای حیوانی کرمس نیز در این گروه جای دارد.

 

  3- رنگزای خمی:

   این رنگزاها جهت جذب به الیاف به استفاده از      دندانه نیاز ندارند اما روش کاربرد این رنگزاها با سایر رنگزاهای طبیعی کاملاً متفاوت است، ماده رنگزا در این رنگزاهای طبیعی بطور مستقیم درآب محلول نمی باشد .

لذا فقط با جوشاندن در آب، نمی توان رنگزای آن را استخراج نمود. رنگزاهای خمی با استفاده از موادی نظیر سود و هیدرو سولفیت سدیم، در آب محلول می شوند. هنگامی که الیاف از داخل حمام احیاء شده خارج می شوند، بی رنگ هستند اما هنگامی که در معرض هوا قرار می گیرند، رنگ موجود روی آنها ظاهر می شود مانند نیل یا وسمه. رنگزای صدف ارغوانی نیز جزو این گروه از رنگزاها است و در معرض نور، رنگ ارغوانی روی الیاف ظاهر  می شود.


نوشته شده توسط

مهندس علی اکبر رحمانی